محمد خاتمی در ۲۱ مهر ۱۳۲۲ خورشیدی در شهر اردکان استان یزد متولد شد. پدرش آیت الله روحالله خاتمی از روحانیون بنام بود و او نیز از نوجوانی به دروس حوزوی روی آورد و طلبه شد.
خاتمی تحصیلات خود را در رشته کارشناسی فلسفه غرب در دانشگاه اصفهان ادامه داد و عضو هیأت مدیره انجمن اسلامی این دانشگاه بود. در سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹میلادی) از این دانشگاه فارغالتحصیل شد و تحصیلات خود را تا سطح کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی دانشگاه تهران ادامه داد. در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱ میلادی)، او به قم بازگشت و دروس عالی حوزوی را ادامه داد. در سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹، با تایید آیت الله بهشتی، امامت مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده داشت. سید محمد خاتمی به دلیل مطرح کردن طرح گفتگوی تمدنها موفق به اخذ دکترای افتخاری از دانشگاه تهران و دانشگاه سنت اندروز انگلستان و دانشگاه لیژ در بلژیک شد.
پدر او موسس مدرسه علمیه اردکان و امام جمعه شهر یزد در سالیان نخستین پس از انقلاب ایران است. او با زهره صادقی، خواهرزادهٔ موسی صدر و دختر علیاکبر صادقی استاد مشهور حقوق اسلامی در دانشگاه، در سال ۱۳۵۳ (در ۳۱ سالگی) ازدواج کرد. او دو دختر به نامهای لیلا (متولد ۱۳۵۵) و نرگس (۱۳۶۱) و پسری به نام عمادالدین (متولد ۱۳۶۷) دارد. لیلا، دارای دکترای ریاضی از دانشگاه تهران بوده و هم اکنون استادیار دانشکده ریاضی کالج یونیون در آمریکا، است . از سایر بستگان مشهور او میتوان به برادرش محمدرضا خاتمی (از رهبران جبهه مشارکت) منتخب اول مردم تهران در ششمین دوره مجلس شورای اسلامی و نایب رییس آن مجلس، اشاره کرد.
دیگر برادر خاتمی، علی خاتمی، فوق لیسانس مهندسی صنایع از بروکلین دارد و طی دومین دوره ریاست جمهوری خاتمی رییس دفتر او بود. خواهر بزرگتر خاتمی، فاطمه خاتمی، به عنوان منتخب اول مردم اردکان در انتخابات شورای شهر سال ۱۳۷۸ انتخاب شد.
او به زبانهای متعددی از جمله فارسی، عربی، و مقداری آلمانی و انگلیسی صحبت می کند.
مسئولیتها در جمهوری اسلامی
پس از پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ و سقوط حکومت شاه و قدرت گرفتن جمهوری اسلامی، او در انتخابات مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و به عنوان نماینده مردم اردکان و میبد وارد مجلس شد. در سال ۱۳۶۰ به فرمان امام خمینی(ره) به سرپرستی مؤسسه مطبوعاتی کیهان منصوب گردید و سال بعد از آن در کابینه میر حسین موسوی، نخست وزیر وقت، به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد و همین سمت را در کابینه هاشمی رفسنجانی نیز به عهده داشت.
او از آغاز دهه ۷۰ مشاور رئیس جمهور و رئیس کتابخانه ملی ایران بود و همزمان در دورههای دانشگاهی مختلف، اندیشه سیاسی، فلسفه و اندیشه سیاسی در اسلام تدریس میکرد. در سال ۱۳۷۵ به فرمان رهبری، به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد.
انتخابات دوم خرداد
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶، خاتمی به عنوان نماینده اصلاح طلبان داخلی شرکت کرد. رقیب اصلی وی علی اکبر ناطق نوری بود و نامزدهای دیگر در آن انتخابات رضا زوارهای و محمد محمدی ریشهری بودند. بر خلاف بسیاری از پیشبینیها، خاتمی با اختلاف بیش از ۱۳ میلیون رأی با نفر قبل پیروز شد و حدود هفتاد درصد آراء را از آن خود نمود. در این انتخابات 79.93 درصد واجدین شرایط (۲۹٬۱۴۵٬۷۵۴ نفر) شرکت کردند و خاتمی ۲۰ میلیون رأی آورد.
ریاست جمهوری
انتخاب او در ۲ خرداد ۱۳۷۶، دوره جدیدی در سیاست ایران بود و جنبشی که از دل این قضیه آغاز شد، معمولاً جنبش دوم خرداد نامیده میشود. خاتمی در سال ۱۳۸۰ و انتخابات ۱۸ خرداد نیز پس از حدس و گمانههای مختلفی در مورد عدم شرکتش، شرکت کرد. او خود علت شرکتش را میل مردم میدانست.
وی انتخابات شوراهای شهر و روستا را که در قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح شده بود، برای اولین بار برگزار کرد. البته عبدالله نوری که از مهرههای اصلی کابینه وی بود با رای عدم اعتماد پس از استیضاح برکنار کرد. مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد وی نیز یک بار استیضاح شد اما پس از دفاع از عملکرد خود توانست رای اعتماد مجدد بگیرد.
یکی از مهمترین وقایع دوران ریاست جمهوری خاتمی، اعتراضات ۱۸ تیر ماه ۱۳۷۸ بود که به واقعه « کوی دانشگاه تهران» شهرت یافت.
قضیه مهم دیگر بی شک لایحه اصلاح قانون مطبوعات به مجلس بود که با ابلاغ نامه رهبری به مهدی کروبی (رئیس وقت مجلس) که توسط او به حکم حکومتی تعبیر شد، به صورت یک طرفه از صحن علنی مجلس خارج شد و برای مدتی صحن مجلس را صحنه نزاع لفظی نمایندگان اکثریت مجلس با نمایندگان اقلیت کرد که سرانجام با سخنان کروبی بایگانی شد.
در سطح بینالمللی، خاتمی با مطرح کردن طرح “گفتگوی تمدنها” در سازمان ملل متحد، مطرح شد و او را به عنوان مبدع این نظریه میشناسند.
سیاست خارجی
او تنها رییس جمهور ایران تاکنون بودهاست که با دعوت دولتهای اروپایی به آلمان، ایتالیا و اتریش سفر رسمی انجام داده است. دولت آمریکا در سالهای اول دولت خاتمی در واکنش به تحولات ایران از تصویب تحریمهای تازه تر علیه ایران در سنا جلوگیری کرد و شرکتهای نفتی توتال، پتروناس و گازپروم را از شمول قانون تحریمهای داماتا معاف ساخت.
پس از ریاست جمهوری
خاتمی پس از پایان دوران ریاست جمهوری نیز فعالیتهای خود را ادامه داد. او مؤسسه بنیاد باران (بنیاد آزادی رشد و آبادانی ایران) را تأسیس کردهاست و مسئولیت موسسه بینالمللی گفتگوی تمدنها را نیز به عهده دارد.
سفرها
سفر به آمریکا
خاتمی در سال ۲۰۰۱ در سفری به آمریکا در دانشگاه سیتون هال سخنرانی ایراد کرده بود.
سفر به بریتانیا
خاتمی در اواخر سال ۲۰۰۶، به دعوت چند نهاد و دانشگاه برای چند سخنرانی عازم بریتانیا شد.
او ابتدا به اسکاتلند رفت و در دانشگاه سنت اندروز در شهر سنت اندروز در منطقه فایف سخنرانی با عنوان دوستی بدون مرز ایراد کرد. پس از آن خاتمی در میان تشویق شدید حضار، دکترای افتخاری از این دانشگاه دریافت و مرکز ایرانشناسی دانشگاه سنت اندروز را افتتاح کرد.
همزمان با استقبال مقامات و دانشجویان دانشگاه، تظاهراتی اعتراضی از طرف برخی گروههای مخالف جمهوری اسلامی در بیرون سالن برگزار شد که خواهان دستگیری و محاکمه خاتمی به اتهام فعالیتهای ضدانسانی و سرکوب مخالفان در دوره ریاست جمهوریاش بودند.
جایزه گفتگوی جهانی در سال ۲۰۰۹
جایزه گفتگوی جهانی در سال ۲۰۰۹ که از سوی سازمانی به همین نام در دانمارک برگزار می شود، به دو چهره ایرانی تعلق گرفت داریوش شایگان فیلسوف و سید محمد خاتمی سیاستمدار. «جایزه گفتگوی جهانی» در سال ۲۰۰۹ بنیان شد و از برندگان جایزه شایگان و خاتمی نیز برای شرکت در مراسمی در دانشگاه آرهوس کپنهاگ برپا می شود، دعوت شد.
انتخابات ریاست جمهوری ایران سال ۱۳۸۸
محمد خاتمی رئیس جمهور سابق ایران پیشتر اعلام کرده که اگر مردم بخواهند در انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم شرکت خواهد کرد. این در حالی است که برخی از حامیان وی با برگزاری همایش، او را دعوت به این امر کرده بودند. وی در روز بیست و سوم دی ماه ۱۳۸۷ در دیدار با جمعی از مردم ایلام در تهران، از احتمال کاندیداتوری خود و یا میرحسین موسوی خبر داد. بعدها، خاتمی به نفع میرحسین موسوی کنار کشید.
پس از انتخابات نیز خاتمی به حمایت های خود از موسوی ادامه داد.
انتخابات مجلس نهم
در ۲۳ آبان سال ۱۳۹۰، حدود ۴ ماه قبل از انتخابات مجلس نهم، خاتمی انتخابات را حق یکایک مردم ایران دانست و گفت که «اگر در همه حوزهها نامزدهای مورد علاقه همگان باشند و تضمینی باشد که اساس تعیین کننده رای مردم است و فضا باز و آزاد و متناسب با انتخابات سالم و رقابتی باشد همه شرکت میکنند.»
خاتمی پیش از انتخابات درباره شرکت کردن یا عدم شرکتش پاسخ روشنی نداده بود. محمد خاتمی علیرغم انتظار طرفدارانش، و در حالی که «آزادی انتخابات، احزاب، مطبوعات و زندانیان سیاسی» را شرط شرکت اصلاح طلبان در انتخابات مجلس نهم دانسته بود، در حسینیه پنجتن منطقه آبسرد گیلاوند واقع در حوزه انتخابیه دماوند و فیروزکوه رای خود را به صندوق انداخت که با واکنشهای تندی از جانب برخی چهرههای اصلاحطلب و مردم به ویژه در فضای اینترنت و شبکههای اجتماعی مواجه شد.
انتخابات ریاست جمهوری یازدهم
در ۳۰ آبان ۱۳۹۱ جمعی از اصلاح طلبان طرفدار شرکت در انتخابات به دیدار خاتمی رفتند و درباره انتخابات با او به گفتگو نشستند . پس از آنکه عده ای از اینان از علاقه خاتمی به بازگشت به قدرت صحبت کردند. فردای آن روز، وبسایت رسمی سید محمد خاتمی متن سخنرانی دیروزش را منتشر کرد که نشان داد که خاتمی به دنبال بازگشت به قدرت نیست.
بسیاری معتقدند خاتمی به جای حضور مستقیم در انتخابات، همچون سال 88، به حمایت از نامزد مورد نظر خود خواهد پرداخت.
انتهای پیام/